خوشبختانه امروز نگاه مدیران اتحادیه شرکتهای تعاونی تولید روستایی استان کرمان و اتحادیه های تحت پوشش، خود نگاهی دانش محور می باشد و مبنای کلیه برنامه ها و

فعالیت های توسعه در این راستا سیاست گذاری و برنامه ریزی می شود، از جمله برنامه هایی که این اتحادیه ها در سال جاری اجرا نموده اند طرح سیستم مرجع آموزش و

بهره وری(سیماب) می باشد که کاملاً مطابق با امکانات و بر اساس مشکلات موجود کشاورزان طراحی شده است. با توجه به اهمیت پسته برای کشور ما، اولین مرحله از طرح

سیماب بر روی باغهای پسته استان کرمان انجام می شود. امروز مشکلات زیادی گریبانگیر کشاورزان پسته کار است. اکثر باغهای موجود در استان کرمان از الگوی کشت

مناسبی برخوردار نمی باشند و با روشهای سنتی مدیریت می شوند. خرده مالکی، کمبود آب و شوری آب و خاک، روشهای نادرست آبیاری، کمبود کارشناسان متخصص در

زمینه مدیریت باغات پسته، توصیه های غیرکارشناسی و مقطعی، قیمت نسبتاً بالای نهاده های کشاورزی و پایین بودن کیفیت بسیاری از آنها، تفاوت ژنتیکی در پایه و

پیوندک های موجود در باغات، کمبود تحقیقات و راه حل های دقیق علمی برای مشکلات موجود، مشکلات فرهنگی و بسیاری از مشکلات دیگر باعث شده که پیچیدگی های

موجود مانع از کارآمد بودن توصیه های متخصصین در سطح باغهای پسته استان کرمان شوند. تا جایی که بر اساس آمارنامه جدید محصولات باغی در سال 93، عملکرد پسته

در واحد سطح در استان کرمان که قطب تولید پسته در ایران و جهان محسوب می شود، 462 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است، این در حالی است که میانگین عملکرد در

واحد سطح در کل باغهای ایران کمی بهتر و 750 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است تا در نهایت حداکثر عملکرد کشور ما در طی سالهای اخیر در سال 93 به 239 هزار تن

رسید. با توجه به اینکه 80 درصد پسته جهان توسط ایران و آمریکا تأمین می شود و رقابت شدیدی بین این دو کشور وجود دارد، نگاهی به وضعیت رقیب اصلی ما نشان

میدهد آمریکا در سال 2014 با سطح زیر کشت 89 هزار هکتار و میانگین عملکرد 6/2تن  در هکتار به تولید 233 هزار تن دست پیدا کرده است، همچنین حدود 30000 هکتار باغ

جدید پسته نیز احداث نموده که در سالهای آینده به کمک چرخه تولید آنها خواهد آمد.در سالهای گذشته مشکلات کمبود آب در استان کرمان تشدید شده است تا

جایی که بر اساس آمارها در سال گذشته حدود 20000 هکتار از باغهای پسته کرمان بخاطر مشکلات کمآبی رها شده اند. بر طبق پیش بینی های انجام شده محصول

امسال آمریکا حدود 330 هزار تن و محصول ایران حدود 170 هزار تن خواهد بود. این آمارهای هشداردهنده نشان میدهد که باید راه چاره ای برای نجات پسته ایران از

این مشکلات پیدا کرد. بعد از بررسی های انجام شده به وسیله محققین مرتبط با اتحادیه شرکتهای تعاونی تولید روستایی در استان کرمان، مشخص شد در حال حاضر

علیرغم تلاش مسئولین بخش کشاورزی و اجرای طرح ها و برنامه ها در جهت بهبود وضعیت پسته کرمان، مشکلات مذکور کماکان وجود داشته، لذا با توجه به کمبود

بودجه های علمی تحقیقاتی در سطح کشور برای نخستین بار اتحادیه شرکت های تعاونی تولید روستایی استان کرمان و اتحادیه تحت پوشش بعنوان یک تشکل خود

گردان و غیر دولتی با داشتن تعداد قابل توجهی شرکت تعاونی تحت پوشش در سطح استان در راستای برنامه ها و سیاستهای اقتصاد مقاومتی و به منظور بهره

برداری بهینه از منابع تولید و افزایش عملکرد، اقدام به طراحی یک سیستم جامع تحت عنوان (سیستم مرجع آموزش و بهره وری) سیماب با هماهنگی مسئولین

محترم سازمانهای کشاورزی نمود. در این طرح  با رویکردی جدید و علمی از طریق تقویت کمیته های فنی و راهبردی با استفاده از همکاری متخصصین و صاحبنظران

بخش کشاورزی و حمایت دستگاههای اداری مربوطه فاصله بین دانش، صنعت و تولید کاهش می یابد و تحولی اساسی در نظام بهره وری در سطح اراضی تحت پوشش

ایجاد خواهد شد. از آنجا که اعتبارات این طرح از محل غیردولتی و از طریق اتحادیه ها و شرکت های زیر مجموعه تأمین می شود، حداکثر استفاده از ظرفیت شبکه

تعاونی های تولید استان کرمان انجام شده است و هر یک از کارشناسان درون این شبکه وظایفی را بر عهده دارند. در مرحله اول ارتقاء بهره وری تولید محصول پسته

هدف اصلی طرح می باشد و بدین منظور از ابزارهای متعددی بهره گرفته شده است. در ساختار طرح برای افزایش راندمان تولید و عملکرد محصول در واحد سطح

پنج محور اصلی شامل تغذیه گیاهی، باغبانی، مدیریت آفات و بیماریهای گیاهی (گیاهپزشکی)، آبیاری و مدیریت مصرف آب  و توسعه مکانیزاسیون با بهره مندی از

روشهای علمی وجود  دارد، لذا بر همین اساس کارگروه های مشخص با استفاده از کارشناسان، محققین و اساتید دانشگاهی تعریف شده است که هدایت و راهبری

طرح را به عهده دارند. بازگشت هزینه های طرح عمدتاً از طریق ارائه خدمات مشاوره ای و آخرین دستاوردهای علمی به کشاورزان، برگزاری کلاسهای آموزشی برای

کارشناسان و کشاورزان، ارائه خدمات فنی نوین منطبق با آخرین دستاوردهای علمی به کشاورزان، تأمین و عرضه تخصصی نهاده های قابل توصیه متخصصین امر با

رعایت استانداردهای لازم، مدیریت باغهای پایلوت در قالب فازهای بلندمدت در مراحل کاشت، داشت و برداشت تا عرضه محصول توسط شرکتهای تعاونی منطقه

خواهد بود. از ویژگیهای مهم این طرح حضور اساتید و محققان دانشگاهی به عنوان یکی از حلقه های اجرای طرح می باشد که با یک دید علمی، بنیادی و گسترده در

سه فاز 4 ساله و طی 12 سال آینده باغهای پسته استان کرمان و به تبعه آن کشور را به استانداردهای جهانی نزدیک می نمایند.

در آغاز طرح سیماب ضمن تشکیل کمیته های فنی مختلف مشکلات موجود در باغهای پسته استان کرمان شناسایی و اولویت بندی شدند، سپس چندین باغ پایلوت

در هر یک از شهرستانهای سیرجان، زرند، رفسنجان و راور که نماینده مشکلات منطقه خود بودند با نظر فنی تیم کارشناسی،  بعد از بررسی های متعدد انتخاب

گردیدند. مختصات و نقشه ماهواره ای باغها تهیه و به همه اعضاء اعلام گردید. چندین جلسه کلاسهای آموزشی، اکثراً در محل باغهای پایلوت به شکل عملی و برخی از

کلاسها نیز به صورت تئوری با حضور اساتید دانشگاهی انجام شده است و همچنان نیز ادامه دارد. از باغهای پایلوت نمونه های متعددی برای بررسی وضعیت آب،

خاک، تغذیه گیاه، آفات و بیماریها، ریزش جوانه ها، عملکرد و .... گرفته شد و بعد از بررسی های آزمایشگاهی اطلاعات آنها زمینه ساز انجام توصیه های کارشناسی

قرار گرفته است. برنامه مدیریت باغهای پایلوت سیماب تهیه گردیده و بر اساس آن در زمانهای مختلف بر روی هر باغ پایلوت با توجه به خصوصیات آن عملیاتهای

گوناگونی انجام خواهد شد. برای انجام این عملیاتها از کارشناسان شبکه تعاونیهای تولید که در طرح سیماب آموزش دیده اند استفاده شده است، ضمن اینکه آموزش

نیروی کارگری و بهبود وضعیت ماشین آلات موجود نیز در دستور کار قرار دارد. برای برطرف شدن مشکلات خرده مالکی نیز مسائل فنی برای یکپارچه سازی

موتورپمپ ها در حال بررسی می باشد. نتایج بررسیها از عملکرد باغهای پایلوت در مناطق مختلف نشان میدهد میانگین عملکرد آنها 380 کیلوگرم در هکتار است که به

نوعی نماینده عملکرد مناطق تحت پوشش می باشد. طرح سیماب در نظر دارد مشکلات را از پایه شناسایی نماید، و برای حل آنها آخرین دستاوردهای علمی و نتایج

تحقیقات خود را استفاده نماید. توصیه های تخصصی که به وسیله بخش خدمات فنی به کارشناسان آموزش دیده ابلاغ میگردد، در نهایت توسط کشاورز در سطح

باغهای پایلوت اجرایی میگردد. و سایر اراضی منطقه از باغ پایلوت به عنوان الگو استفاده کرده و با نظر کارشناسان توصیه های طرح سیماب را در باغهای خود عملیاتی

می نمایند. در صورتی که هماهنگ سازی مدیریت اراضی موتورپمپ ها نیز در قالب طرح سیماب عملی گردد، با از میان برداشتن مشکلات خرده مالکی میتوان روشهای

سنتی را کنار گذاشته و مکانیزاسیون به همراه روشهای علمی نوین، به خصوص در بخش آبیاری را وارد باغهای پسته تحت نظارت طرح سیماب نمود. آنچه مسلم است

با توجه به رقابتی شدن بازارهای جهانی، کمبود منابع آب و سایر مشکلاتی که ذکر گردید، در نهایت سیستم های سنتی باید تغییر یابند و خود را با علم روز منطبق

سازند تا در چرخه تولید باقی بمانند. از آنجا که از دست دادن زمان باعث هدررفت منابع، نابودی باغهای موجود و عقب افتادن از رقبا می گردد، طرح سیماب به

سرعت در حال پیشرفت است و کارشناسان آن با درک درستی از شرایط موجود وظیفه ملی خود میدانند که با تمام توان، تلاش خود را در جهت پیشبرد اهداف طرح و

نجات پسته استان کرمان انجام دهند.

 

مقايسه وضعيت صادرات پسته ايران و آمريکا از سال 2009 تا سال 2014 منبع USDA, ۲۰۱۶.

.